مقدمه
دیگ بخار یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات در صنایع مختلف و موتورخانه‌ها به شمار می‌رود و عملکرد صحیح آن نقش مستقیمی در بهره‌وری، ایمنی و پایداری فرآیندهای تولیدی دارد. این تجهیزات تحت فشار و دمای بالا کار می‌کنند و کوچک‌ترین غفلت در نگهداری و سرویس آن‌ها می‌تواند منجر به خسارات جانی، مالی و توقف‌های طولانی‌مدت در فرآیند تولید شود. به همین دلیل، توجه ویژه به سرویس و نگهداری دیگ بخار نه تنها یک الزام فنی بلکه یک ضرورت عملی و اقتصادی محسوب می‌شود. در دهه‌های اخیر با پیشرفت فناوری و ورود سیستم‌های هوشمند به عرصه تجهیزات حرارتی، دیگ‌های بخار نسبت به گذشته پیچیده‌تر و حساس‌تر شده‌اند. سیستم‌های مدرن به گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان کنترل دقیق دما، فشار و میزان مصرف سوخت را فراهم می‌کنند و قابلیت مدیریت مرکزی چندین دیگ را نیز ارائه می‌دهند. در این شرایط، روش‌های سنتی نگهداری و سرویس پاسخگوی نیازهای امروزی نیستند و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، آموزش نیروهای متخصص و برنامه‌ریزی دقیق تعمیرات پیشگیرانه الزامی است. یکی از اصول کلیدی در نگهداری دیگ بخار، بازرسی‌های دوره‌ای و منظم است. این بازرسی‌ها شامل بررسی مشعل، شیرها، سنسورها، تجهیزات ایمنی، آجرهای نسوز و سیستم‌های جانبی مانند پمپ‌ها و هوازداها می‌شوند. رعایت این برنامه‌ها موجب می‌شود مشکلات کوچک قبل از تبدیل شدن به خرابی‌های پرهزینه شناسایی و رفع شوند. علاوه بر بازرسی‌ها، انعقاد قراردادهای نگهداری با پیمانکاران معتبر و متخصص، تدوین برنامه‌های روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه و استفاده از قطعات استاندارد، از عوامل حیاتی در تضمین ایمنی و بهره‌وری دیگ بخار محسوب می‌شوند.
در نهایت، سرویس و نگهداری صحیح دیگ بخار، فراتر از یک فعالیت فنی ساده، مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ و علمی است که با هدف افزایش طول عمر تجهیزات، کاهش مصرف سوخت، جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی و حفظ ایمنی کارکنان انجام می‌گیرد. هر سازمانی که به بهره‌وری و ایمنی سیستم‌های حرارتی خود اهمیت می‌دهد، باید برنامه‌ای جامع و منسجم برای تعمیرات و نگهداری دیگ‌های بخار تدوین و اجرا کند.
نحوه سرویس و نگهداری دیگ بخار
سرویس و نگهداری دیگ بخار یکی از مهم‌ترین اقدامات در حوزه بهره‌برداری از تجهیزات حرارتی است. دیگ‌های بخار تحت فشار و دماهای بالا کار می‌کنند و در صورت عدم رسیدگی مناسب، می‌توانند خطرات جدی از جمله انفجار، توقف تولید و خسارات مالی سنگین به همراه داشته باشند. از این رو، رعایت اصول نگهداری و تعمیرات نه تنها برای افزایش طول عمر دستگاه ضروری است، بلکه نقشی حیاتی در ایمنی پرسنل و پایداری عملکرد سیستم‌های تاسیساتی دارد. دیگ بخار از جمله تجهیزات بسیار حساس موتورخانه محسوب می‌شود و سهم قابل توجهی از عملیات تعمیرات و نگهداری موتورخانه‌ها به آن اختصاص دارد. هرگونه غفلت در سرویس دوره‌ای این تجهیزات می‌تواند منجر به کاهش راندمان، افزایش مصرف سوخت و ایجاد خطرات ایمنی شود.
اصول تعمیر و نگهداری دیگ بخار
در بسیاری از واحدهای صنعتی، به‌ویژه در صنایع شیمیایی، بخار نقش حیاتی در فرآیند تولید دارد. هرگونه توقف یا خاموشی دیگ بخار می‌تواند باعث اختلال در خط تولید شده و علاوه بر کاهش بهره‌وری، خسارت‌های مالی و از بین رفتن محصول را به همراه داشته باشد. از همین رو، مدیریت صحیح تعمیرات و نگهداری این تجهیزات اهمیت بسیار بالایی دارد. دیگ‌های بخار امروزی نسبت به مدل‌های قدیمی بسیار پیشرفته‌تر شده‌اند و با فناوری‌های نوین ترکیب گردیده‌اند. برای نمونه، مشعل‌هایی طراحی شده‌اند که امکان تنظیم دقیق نسبت سوخت و هوا را فراهم می‌کنند، سیستم‌های هوشمند و کامپیوتری قادرند دما، فشار و میزان مصرف سوخت را به‌طور لحظه‌ای کنترل نمایند و حتی در بسیاری از موارد بدون نیاز به مداخله مستقیم اپراتور، عملکرد چندین دیگ به صورت مرکزی و همزمان مدیریت می‌شود. همچنین، تکنولوژی‌های جدید در ساخت مشعل‌ها کمک کرده‌اند تا آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن (NOX) به میزان قابل‌توجهی کاهش یابند. با پیچیده‌تر شدن فناوری دیگ‌های بخار، نقش نیروهای متخصص در زمینه تعمیرات و نگهداری پررنگ‌تر شده است. دیگر روش‌های سنتی پاسخگوی نیازهای امروز نیستند و به همین دلیل شرکت‌ها تمایل دارند با سرمایه‌گذاری روی آموزش کارکنان و استفاده از سیستم‌های کامپیوتری مدیریت نگهداری و تعمیرات، راندمان کاری خود را افزایش دهند. این سیستم‌ها معمولاً بر پایه برنامه‌ریزی دقیق طراحی می‌شوند؛ به گونه‌ای که اپراتورها موظفند اطلاعاتی نظیر دما و فشار را به‌صورت روزانه ثبت و پایش کنند. البته، بسیاری از مجموعه‌ها ترجیح می‌دهند سرویس‌های دوره‌ای و تخصصی دیگ بخار را به شرکت‌های معتبر و متخصص واگذار کنند. در این حالت، باید در قرارداد همکاری، نوع خدمات، دوره‌های سرویس، ضمانت کیفیت و مسئولیت‌های طرفین به‌طور شفاف ذکر شود تا در آینده مشکلی در روند بهره‌برداری یا تعمیر پیش نیاید. در مجموع، اصول صحیح نگهداری دیگ بخار شامل بازرسی مستمر، استفاده از تجهیزات مدرن، آموزش نیروهای انسانی، و بهره‌گیری از خدمات تخصصی است. رعایت این اصول نه‌تنها از بروز خرابی‌های پرهزینه جلوگیری می‌کند، بلکه عمر مفید تجهیزات را نیز به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
بازرسی‌های منظم دیگ بخار
یکی از مهم‌ترین اقدامات در نگهداری دیگ بخار، انجام بازرسی‌های دوره‌ای و منظم است. تجربه نشان داده که هر دیگ بخار حداقل سالی یکبار باید تحت یک بازرسی کامل و عملیات تمیزکاری قرار گیرد. این فرآیند فقط شامل بررسی‌های سطحی نیست، بلکه طیف وسیعی از آزمون‌ها و ارزیابی‌ها را در بر می‌گیرد؛ از تست ساده‌ای مانند تشخیص نشتی گرفته تا تحلیل دقیق کیفیت احتراق در مشعل.
مواردی که معمولاً در این بازرسی‌ها بررسی می‌شوند عبارت‌اند از :
• عملکرد صحیح شیرها و اطمینان از باز و بسته شدن روان آن‌ها
• وضعیت سنسورها (Sensors) و میزان دقت آن‌ها در ارسال اطلاعات
• بررسی سلامت واشرها و اطمینان از عدم نشتی
• کنترل دقیق عملکرد تجهیزات تنظیم‌کننده و میزان انطباق آن‌ها با مقادیر از پیش تعیین‌شده
• بررسی آجرهای نسوز و در صورت نیاز، تعویض آن‌ها برای حفظ راندمان و ایمنی
در شرایط خاص، دفعات بازرسی باید افزایش یابد. برای مثال، دیگ‌هایی که با سوخت‌های سنگین مانند مازوت یا نفت کوره کار می‌کنند و در طول شبانه‌روز بارها خاموش و روشن می‌شوند (بیش از یک بار در ساعت)، یا دیگ‌هایی که در محیط‌های آلوده و گردوغباردار نصب شده‌اند، نیازمند بازرسی‌های بیشتری هستند. در چنین مواردی، علاوه بر بازدیدهای سالانه، انجام بازرسی‌های فصلی، نیم‌ساله و حتی ماهانه می‌تواند از بروز خرابی‌های پرهزینه جلوگیری کند. همچنین، تجهیزات جانبی دیگ بخار نیز نباید از نظر دور بمانند. پمپ‌های آب تغذیه، هوازداها (Deaerators) و حتی سیستم‌های تصفیه آب در برخی مواقع نیازمند سرویس و کنترل همزمان با دیگ هستند. گنجاندن این تجهیزات در قراردادهای سرویس و نگهداری، از مشکلات احتمالی در آینده پیشگیری خواهد کرد. به طور کلی، بازرسی‌های منظم نه‌تنها ضامن افزایش طول عمر دیگ بخار و کاهش هزینه‌های تعمیرات اساسی است، بلکه به ارتقای ایمنی کارکنان و پایداری فرآیند تولید نیز کمک شایانی می‌کند.
قرارداد نگهداری دیگ بخار
انعقاد قرارداد نگهداری دیگ بخار از جمله اقداماتی است که نیازمند توجه و بررسی دقیق می‌باشد. چرا که این قرارداد علاوه بر مشخص کردن مسئولیت‌های طرفین، نقش مهمی در کاهش هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده و تضمین پایداری عملکرد سیستم ایفا می‌کند.
مبلغ قرارداد
هزینه قرارداد نگهداری دیگ بخار بر اساس چندین عامل تعیین می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از :
1. اندازه و ظرفیت دیگ بخار
هرچه ظرفیت و ابعاد دیگ بخار بزرگ‌تر باشد، میزان سرویس‌دهی، زمان بازرسی و هزینه قطعات مصرفی بیشتر خواهد بود. بنابراین نگهداری دیگ‌های بزرگ به‌طور طبیعی هزینه بیشتری به همراه دارد.
2. نوع سوخت مصرفی
دیگ‌هایی که با سوخت مایع مانند مازوت یا گازوئیل کار می‌کنند، در مقایسه با دیگ‌های گازسوز به هزینه‌های بالاتری برای نگهداری نیاز دارند. دلیل این امر سخت‌تر بودن فرآیند احتراق این سوخت‌ها و همچنین وجود ترکیبات گوگردی است که باعث ایجاد رسوب و گرفتگی در بخش‌های مختلف می‌شود. معمولاً این تفاوت هزینه بین ۱ تا ۳ درصد از کل مبلغ قرارداد را شامل می‌گردد.
3. کاربرد و نوع عملکرد دیگ بخار
سطح کاری و نوع استفاده از دیگ بخار نیز نقش مهمی در تعیین مبلغ قرارداد دارد. به عنوان مثال، دیگ بخار فشار بالا نیازمند سرویس‌های دقیق‌تر و مداوم‌تری است، زیرا تعداد دفعات روشن و خاموش شدن آن بیشتر بوده و در معرض استهلاک بالاتری قرار دارد. در نتیجه قطعاتی مانند آجرهای نسوز باید زودتر تعویض شوند. در مقابل، نگهداری از دیگ آب‌داغی که تنها برای گرمایش ساختمان استفاده می‌شود، هزینه بسیار کمتری خواهد داشت. در نهایت، یک قرارداد نگهداری حرفه‌ای باید علاوه بر تعیین مبلغ و شرایط مالی، مواردی مانند دوره‌های بازرسی، تعهدات سرویس‌دهنده، زمان‌بندی سرویس‌های پیشگیرانه و نحوه رسیدگی به خرابی‌های اضطراری را نیز به‌طور شفاف مشخص کند. چنین قراردادی می‌تواند عمر مفید دیگ بخار را افزایش داده و از توقف‌های ناگهانی در فرآیند تولید جلوگیری کند.
بخش‌های مهم در قرارداد نگهداری دیگ بخار
هنگام تنظیم قرارداد نگهداری دیگ بخار، لازم است موارد مشخص و کلیدی در متن قرارداد ذکر شوند تا هم از بروز ابهام جلوگیری شود و هم سطح خدمات قابل ارائه به‌طور کامل شفاف گردد. برخی از مهم‌ترین این بخش‌ها عبارت‌اند از :
۱. محدوده خدمات قرارداد
اگر قرارداد صرفاً برای نگهداری خود دیگ بخار بسته شود، هزینه کمتری خواهد داشت. اما چنانچه تجهیزات جانبی نظیر پمپ‌های تغذیه، سیستم‌های تصفیه آب، یا هوازداها نیز در شمول قرارداد قرار گیرند، هزینه‌ها به مراتب افزایش خواهد یافت.
۲. سرویس‌های اضطراری شبانه‌روزی
یکی از بندهای مهم در قرارداد، پوشش‌دهی خدمات اضطراری است. در صورت بروز مشکل غیرمنتظره، حضور به موقع تیم فنی در هر ساعت شبانه‌روز می‌تواند مانع از توقف تولید و تحمیل خسارت‌های سنگین گردد. این سرویس معمولاً هزینه جداگانه‌ای دارد اما اهمیت آن در صنایع پیوسته بسیار بالاست.
۳. تعویض یا ترمیم قطعات
هزینه تعمیر و تعویض قطعات ممکن است تا ۵۰ درصد مبلغ کل قرارداد را افزایش دهد. با این حال، از آنجا که بروز حوادث غیرمترقبه در طول یک سال اجتناب‌ناپذیر است، بهتر است این بخش در قرارداد پیش‌بینی شود تا هنگام وقوع خرابی، مشکل مالی یا اختلاف بین طرفین ایجاد نگردد.
۴. هزینه‌های حمل‌ونقل و مسافت
در برخی قراردادها، هزینه رفت‌وآمد پرسنل فنی به محل نصب دیگ بخار نیز لحاظ می‌شود. این بند به‌ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که محل استقرار دیگ در فاصله زیادی از دفتر یا پایگاه شرکت سرویس‌دهنده قرار داشته باشد.
نگهداری برنامه‌ریزی‌شده (Planned Maintenance)
بازرسی سالانه شرط لازم برای تضمین ایمنی و بهره‌وری دیگ بخار است، اما به‌تنهایی کافی نیست. برای دستیابی به بالاترین سطح کارایی، یک برنامه جامع نگهداری پیشگیرانه باید طراحی و اجرا گردد. این برنامه شامل اقدامات زیر است :
• روزانه : ثبت و پایش پارامترهای عملیاتی توسط اپراتور (مانند دما، فشار، میزان سوخت مصرفی و وضعیت آب تغذیه).
• هفتگی : بررسی اجزای مکانیکی و الکتریکی دیگ بخار برای اطمینان از عملکرد صحیح.
• در صورت مشاهده مشکل : اطلاع‌رسانی فوری به شرکت طرف قرارداد؛ برخی ایرادات ممکن است از راه دور و تلفنی راهنمایی شوند، اما موارد پیچیده نیاز به حضور تکنسین در محل دارند.
• ماهانه یا فصلی : بازدید دوره‌ای تیم فنی مطابق با مفاد قرارداد.
• نیم‌ساله یا سالانه : پاکسازی کامل دیگ و تجهیزات جانبی برای جلوگیری از رسوب و فرسایش.
اجرای چنین برنامه‌ای موجب می‌شود دیگ بخار نه‌تنها ایمن و بدون توقف کار کند، بلکه عمر مفید آن نیز افزایش یابد و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده به حداقل برسد.
انتخاب پیمانکار تعمیر و نگهداری دیگ بخار
یکی از تصمیمات مهم در مدیریت تاسیسات صنعتی، انتخاب یک پیمانکار متخصص برای تعمیر و نگهداری دیگ بخار است. چرا که کوچک‌ترین وقفه در عملکرد دیگ بخار یا دیگ آب‌داغ می‌تواند فرآیند تولید را مختل کرده و خسارت‌های مالی قابل توجهی ایجاد کند. به همین دلیل، همکاری با یک شرکت معتبر و حرفه‌ای در این حوزه ضروری است.
هنگام انتخاب پیمانکار، باید مجموعه‌ای از تضمین‌ها و معیارها مدنظر قرار گیرد :
۱. خدمات جامع و اصولی
پیمانکار باید متعهد باشد کلیه فعالیت‌های تعمیر و نگهداری را مطابق با دستورالعمل‌ها و توصیه‌های رسمی کارخانه سازنده دیگ انجام دهد. این موضوع تضمین می‌کند که دستگاه در بالاترین سطح استاندارد خود باقی بماند.
۲. استفاده از قطعات استاندارد و اصل
یکی از مهم‌ترین موارد، اطمینان از استفاده از قطعات یدکی اورجینال یا دارای استاندارد معتبر است. استفاده از قطعات غیرمتفرقه و بی‌کیفیت ممکن است در کوتاه‌مدت ارزان‌تر به نظر برسد، اما در بلندمدت باعث کاهش ایمنی، کاهش عمر مفید و افزایش هزینه‌های تعمیرات خواهد شد.
۳. مهارت و آموزش نیروی انسانی
افرادی که وظیفه نگهداری و سرویس دیگ بخار را برعهده می‌گیرند باید دارای تخصص کافی و دوره‌های آموزشی مرتبط باشند. در بهترین حالت، این دوره‌ها توسط کارخانه سازنده یا مراکز معتبر برگزار شده و مورد تأیید قرار گرفته‌اند. حضور تکنسین‌های آموزش‌دیده باعث می‌شود مشکلات سریع‌تر تشخیص داده شوند و کیفیت تعمیرات در سطح بالاتری قرار گیرد.
۴. بازرسی‌ها و بازدیدهای برنامه‌ریزی‌شده
یکی از الزامات هر قرارداد نگهداری، تعیین برنامه منظم برای بازرسی و بازدید دوره‌ای است. این برنامه باید بر اساس شرایط عملیاتی و نیازهای واقعی دیگ بخار طراحی شود تا مانع از توقف ناگهانی و پیش‌بینی‌نشده گردد.
۵. خدمات اضطراری شبانه‌روزی
از آنجا که بسیاری از دیگ‌های بخار در فرآیندهای پیوسته صنعتی استفاده می‌شوند، ارائه سرویس‌های اضطراری ۲۴ ساعته توسط پیمانکار یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. این موضوع تضمین می‌کند که در صورت بروز خرابی ناگهانی، وقفه‌ای در روند تولید ایجاد نشود.
بازرسی‌های اساسی سالانه دیگ بخار
بازرسی سالانه دیگ بخار یکی از مراحل حیاتی در نگهداری این تجهیزات محسوب می‌شود. هدف اصلی این فرآیند، اطمینان از ایمنی، افزایش راندمان و جلوگیری از بروز خرابی‌های پرهزینه است. این بازرسی معمولاً مجموعه‌ای از اقدامات فنی و دقیق را شامل می‌شود که عبارت‌اند از :
1. بازرسی کلی دیگ و تجهیزات جانبی : تمام بخش‌های اصلی و متعلقات دیگ بخار مورد ارزیابی قرار گرفته تا وضعیت کلی آن مشخص شود.
2. بررسی سوابق عملکرد : مرور یادداشت‌ها و گزارش‌هایی که توسط اپراتورها ثبت شده‌اند، به تشخیص مشکلات تکرارشونده و شناسایی روندهای غیرعادی کمک می‌کند.
3. تمیزکاری مشعل : مشعل به‌عنوان قلب سیستم احتراق باید بازبینی و تمیز شود تا کیفیت شعله و مصرف سوخت در بهترین حالت باقی بماند.
4. بازبینی و تعمیر آجرهای نسوز : درب جلویی و عقبی دیگ گشوده شده و آجرهای نسوز آن‌ها بررسی می‌شوند. در صورت مشاهده ترک یا فرسودگی، عملیات ترمیم یا تعویض انجام می‌گیرد. همچنین، آب‌بندی این درب‌ها با واشر نو در صورت نیاز الزامی است.
5. رسوب‌زدایی و تمیزکاری لوله‌ها : بخش آتشخوار و لوله‌های دود باید کاملاً پاکسازی شوند. در سمت آبخور نیز بررسی از نظر رسوب‌گرفتگی، خوردگی یا آسیب‌های احتمالی صورت گرفته و برای رفع رسوبات، شست‌وشو با آب پرفشار انجام می‌شود.
6. کنترل شیرها و تجهیزات ایمنی : شیر قطع‌کن سطح پایین آب باز شده، تمیز و بررسی می‌گردد تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
7. سیستم هوای پودرکننده : اجزای مربوط به تأمین هوای احتراق (مانند منبع، کمپرسور و تجهیزات جانبی) مورد بازبینی و تمیزکاری قرار می‌گیرند.
8. جایگزینی قطعات مصرفی : تمامی واشرهای دریچه‌های بازدید و آدم‌رو تعویض می‌شوند تا از نشتی‌های احتمالی جلوگیری گردد.
9. بازرسی عملکردی تجهیزات : کنترل‌ها، همبندها، بادزن و سیستم آب تغذیه بررسی و در صورت لزوم تنظیم یا تعمیر می‌شوند.
10. آزمایش عملی دیگ بخار : پس از تکمیل بازرسی، مشعل روشن شده و دیگ وارد مدار می‌شود. در این مرحله، درها و اتصالات از نظر نشتی بررسی شده و کیفیت احتراق مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در صورت نیاز، تنظیمات لازم انجام خواهد شد.
11. جمع‌بندی و ارائه گزارش : در پایان، نتایج بازرسی بررسی و ثبت می‌شوند. همچنین، مواردی که نیاز به تعمیر یا بهبود دارند مشخص شده و به مدیریت یا کارفرما گزارش داده می‌شوند.
برنامه جامع تعمیر و نگهداری دیگ بخار
یک برنامه کامل نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) برای دیگ بخار باید شامل بررسی‌های روزانه، هفتگی، ماهانه، نیم‌سالانه و سالانه باشد. این برنامه با هدف افزایش ایمنی، کاهش خرابی‌های پیش‌بینی‌نشده و افزایش عمر مفید تجهیزات اجرا می‌شود.
🔹 بررسی‌های روزانه توسط اپراتور
اپراتورها موظف‌اند هر روز وضعیت دیگ بخار را کنترل کرده و موارد زیر را ثبت و پایش کنند:
1. کنترل سطح آب در دیگ برای جلوگیری از خشک‌کار کردن.
2. لردگیری دیگ و ستون آب جهت جلوگیری از تجمع رسوبات.
3. بررسی شعله و وضعیت احتراق به‌صورت چشمی.
4. اجرای برنامه تصفیه و عمل‌آوری آب مطابق دستورالعمل از پیش تعیین‌شده.
5. ثبت فشار و دمای آب تغذیه.
6. ثبت دمای دود خروجی به‌منظور پایش راندمان احتراق.
7. ثبت فشار و دمای روغن (در صورت استفاده از سوخت مایع).
8. ثبت فشار گاز (برای دیگ‌های گازسوز).
9. ثبت فشار هوای پودرکننده.
10. ثبت دمای آب رفت و برگشت دیگ.
11. ثبت میزان مصرف آب جبرانی.
🔹 بررسی‌های هفتگی
این بخش شامل آزمایش‌هایی است که نیازمند دقت بیشتر اپراتور یا تکنسین نگهداری هستند :
1. کنترل بسته‌شدن کامل شیر سوخت.
2. بررسی هماهنگی هوا و سوخت در مشعل.
3. تست عملکرد چراغ‌ها و سیستم‌های هشداردهنده.
4. وارسی کنترل‌های کارکرد و کنترل‌های حد.
5. بررسی عملکرد کنترل‌های ایمنی و همبندی.
6. نشت‌یابی و بررسی سر و صداها، لرزش‌ها و شرایط غیرعادی.
🔹 بررسی‌های ماهانه یا فصلی
این بازرسی‌ها عمیق‌تر هستند و معمولاً توسط تیم فنی اجرا می‌شوند :
1. بازرسی کامل مشعل.
2. تجزیه و تحلیل احتراق برای بهینه‌سازی مصرف سوخت.
3. بررسی وضعیت بادامک‌ها.
4. بررسی احتمال نشت دود از اتصالات.
5. بررسی برای شناسایی نقاط داغ (Hot Spots).
6. مرور و تحلیل نتایج ثبت‌شده در بررسی‌های روزانه و هفتگی.
🔹 بررسی‌های نیم‌سالانه
هر شش ماه یکبار باید اقدامات زیر انجام شود :
1. تمیزکاری شیر قطع‌کن سطح پایین آب.
2. خارج‌سازی، تمیزکاری و بررسی گرم‌کن سوخت.
3. بازرسی آجرهای نسوز.
4. تمیزکاری پمپ سوخت و فیلتر آب.
5. شست‌وشوی صافی هوا و سرویس جداکننده هوا/روغن (Oil Separator/Air).
6. بررسی و تنظیم تراز کوپلینگ پمپ هوا.
🔹 بررسی‌های سالانه
بازرسی‌های اساسی سالی یکبار انجام می‌شوند و شامل :
1. تمیزکاری کامل سطوح آتشخوار.
2. رسوب‌زدایی و تمیزکاری لوله‌های دود.
3. بازرسی دقیق سطوح آبخور از نظر خوردگی و رسوب؛ در صورت نیاز تعمیر و اصلاح سیستم تصفیه آب.
اجرای این برنامه باعث می‌شود دیگ بخار در شرایط بهینه کار کرده، راندمان آن حفظ شود، هزینه‌های غیرمترقبه کاهش یابد و از بروز حوادث احتمالی جلوگیری گردد.
نتیجه‌گیری
نگهداری و سرویس دیگ بخار، فرآیندی استراتژیک و چندبعدی است که تاثیر مستقیم بر بهره‌وری، ایمنی و کاهش هزینه‌های عملیاتی دارد. اجرای برنامه‌های پیشگیرانه، از جمله بررسی روزانه پارامترهای عملیاتی، بازرسی‌های هفتگی و ماهانه، سرویس‌های نیم‌ساله و سالانه، تضمین می‌کند که دیگ بخار در شرایط بهینه فعالیت کند و عملکرد سیستم‌های حرارتی پایدار باقی بماند. این برنامه‌ها علاوه بر افزایش طول عمر تجهیزات، مصرف انرژی را کاهش داده و احتمال خرابی‌های ناگهانی و توقف تولید را به حداقل می‌رسانند. انعقاد قرارداد نگهداری با پیمانکاران متخصص، استفاده از قطعات استاندارد و اورجینال، و آموزش مداوم نیروهای انسانی از دیگر عوامل حیاتی در موفقیت برنامه‌های نگهداری دیگ بخار محسوب می‌شوند. همچنین، هماهنگی بین بازرسی‌های دوره‌ای، سرویس‌های اضطراری و تعمیرات پیشگیرانه موجب می‌شود که ایمنی کارکنان تضمین شود و ریسک‌های ناشی از کار با تجهیزات تحت فشار کاهش یابد. به طور کلی، نگهداری اصولی دیگ بخار فراتر از یک اقدام صرفاً فنی است و به یک فرآیند مدیریتی و استراتژیک تبدیل شده است. سازمان‌هایی که این اصول را رعایت می‌کنند، نه تنها قادرند راندمان و عمر مفید تجهیزات خود را افزایش دهند، بلکه هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده، خطرات ایمنی و توقف‌های ناگهانی در تولید را نیز به حداقل می‌رسانند. بنابراین، برنامه‌ریزی جامع، اجرای دقیق، پایش مستمر و استفاده از خدمات متخصصان، پایه و اساس موفقیت در بهره‌برداری از دیگ‌های بخار صنعتی و موتورخانه‌ای است.