بخش دوم:
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، بخش قبلی را مطالعه کنید.
مقدمه
در بیمارستان‌ها، تهویه مطبوع یکی از عوامل اساسی در تأمین سلامت و ایمنی بیماران و کادر درمانی است. سیستم‌های تهویه باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که شرایط بهداشتی مناسبی را در بخش‌های مختلف بیمارستان فراهم کرده و از انتشار آلودگی‌ها جلوگیری نمایند. این سیستم‌ها در بخش‌های مختلف نظیر اتاق‌های ایزوله، بخش استریل کردن تجهیزات، آزمایشگاه‌ها و بخش‌های خدماتی با ویژگی‌های خاص خود عمل می‌کنند. از آنجا که هر بخش نیاز به شرایط خاصی برای تهویه دارد، طراحی و اجرای صحیح سیستم تهویه مطبوع به‌ویژه در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
این مقاله به‌عنوان ادامه‌ای بر مقاله قبلی ما با عنوان «سیستم تهویه بیمارستانی: کلید سلامت محیط درمانی» ارائه می‌شود.
۵. تهویه بخش ایزوله بیماران مسری
بخش‌های ایزوله برای نگهداری بیماران مسری طراحی شده‌اند تا از سرایت بیماری‌ها به سایر بخش‌های بیمارستان جلوگیری کنند. این اتاق‌ها به‌ویژه در مقابله با بیماری‌هایی مانند سل مقاوم به دارو، که انتقال آن از طریق هوا ممکن است، از اهمیت بالایی برخوردارند. در این بخش‌ها، سیستم تهویه باید به‌طور خاص طراحی شود تا شرایط ایزولاسیون کامل برای جلوگیری از انتشار آلودگی‌ها و حفظ سلامت دیگران فراهم گردد.
ویژگی‌های طراحی تهویه بخش ایزوله :
1. تعویض هوای مداوم : در اتاق‌های ایزوله بیماران مسری، تعویض هوا باید به طور مداوم و با سرعت بالا انجام شود تا آلودگی‌ها از فضا خارج و هوای تازه جایگزین گردد. این سیستم به کاهش خطر انتقال بیماری‌ها از طریق هوا کمک می‌کند. دفعات تعویض هوا باید بالاتر از حد معمول باشد و طبق استانداردهای بیمارستانی تنظیم گردد.
2. فشار منفی : برای جلوگیری از سرایت آلودگی به بخش‌های دیگر بیمارستان، این اتاق‌ها باید تحت فشار منفی قرار داشته باشند. این شرایط به این معناست که فشار داخل اتاق باید از فشار محیط‌های اطراف کمتر باشد تا هوای آلوده از اتاق ایزوله به بیرون نشت نکند و از سرایت بیماری به دیگر بخش‌ها جلوگیری شود.
3. تصفیه هوا : هوا در این اتاق‌ها باید از فیلترهای HEPA (فیلترهای با کارایی بالا برای ذرات هوا) عبور کند تا ذرات معلق، میکروب‌ها و ویروس‌ها به طور مؤثر از هوا حذف شوند. این تصفیه هوا باید به‌طور پیوسته و با کیفیت بالا انجام شود تا هوای داخل اتاق ایزوله کاملاً پاک و بهداشتی باقی بماند.
4. کنترل دما و رطوبت : درجه حرارت و رطوبت داخل این اتاق‌ها باید مشابه شرایط عمومی اتاق‌های بیماران باشد. این به معنای کنترل دقیق دما در محدوده مناسب و تنظیم رطوبت نسبی برای حفظ راحتی و سلامت بیمار است.
5. تهویه به‌صورت خودکار : سیستم تهویه در اتاق‌های ایزوله باید به‌طور خودکار و هوشمند عمل کند تا در صورت تغییر شرایط داخلی اتاق یا نیاز به افزایش یا کاهش سرعت تهویه، به‌طور خودکار تنظیمات بهینه را اعمال کند.
در نتیجه، طراحی سیستم تهویه در بخش‌های ایزوله بیمارستان باید به گونه‌ای باشد که از انتشار بیماری‌های مسری جلوگیری کرده و شرایط بهداشتی و ایمن برای بیماران و کادر درمان فراهم سازد. سیستم باید توانایی تصفیه دقیق هوا، کنترل فشار منفی و تعویض هوای مداوم را داشته باشد.
۶. تهویه بخش استریل کردن تجهیزات
بخش استریل کردن تجهیزات بیمارستانی برای اطمینان از بهداشت و ایمنی بیمارستان‌ها اهمیت زیادی دارد. این بخش به منظور تمیز و استریل کردن ابزارها و وسایل پزشکی که پس از استفاده مجدد نیاز به ضدعفونی دارند، طراحی می‌شود. در این فرآیند، تجهیزات آلوده به‌طور مؤثر از میکروب‌ها و آلودگی‌ها پاک می‌شوند تا از انتقال عفونت‌ها و بیماری‌ها جلوگیری گردد.
ویژگی‌های طراحی تهویه بخش استریل کردن تجهیزات :
1. ناحیه تمیز کردن : این ناحیه به منظور شستشوی اولیه و پاکسازی تجهیزات قبل از فرآیند استریل استفاده می‌شود. در این قسمت، جریان هوا باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که از ورود آلودگی به فضای استریل جلوگیری کند. باید توجه داشت که این جریان هوا باید به‌طور ملایم باشد تا هیچ ذره آلوده‌ای وارد مراحل بعدی فرآیند نشود.
2. ناحیه استریل کردن : این بخش جایی است که فرآیند اصلی استریل شدن انجام می‌شود و تجهیزات از هرگونه میکروب، ویروس یا باکتری پاک می‌گردند. تهویه این بخش باید از نوعی باشد که هوای آن کاملاً تصفیه و استریل شده باشد. در این فضا، تهویه باید به‌صورت هوشمند و مداوم باشد تا اطمینان حاصل شود که هیچ آلودگی به فضای استریل وارد نمی‌شود.
3. ناحیه انبار تجهیزات استریل : پس از اینکه تجهیزات استریل شدند، باید در ناحیه انبار نگهداری شوند تا زمانی که نیاز به استفاده مجدد از آنها باشد. جریان هوای این ناحیه باید به‌گونه‌ای باشد که از آلودگی مجدد تجهیزات جلوگیری کند. در این بخش، باید دما و رطوبت به‌طور دقیق کنترل شود تا شرایط بهداشتی برای نگهداری تجهیزات استریل حفظ گردد.
4. جهت جریان هوا : در صورتی که این نواحی در یک فضای مشترک قرار داشته باشند، جریان هوا باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از ناحیه انبار به سمت ناحیه استریل و سپس از آنجا به سمت ناحیه تمیز کردن حرکت کند. این چیدمان هوا کمک می‌کند که از انتقال آلودگی‌ها و باکتری‌ها از ناحیه آلوده به قسمت‌های دیگر جلوگیری شود و فرآیند استریل به‌طور مؤثر انجام شود.
5. کنترل دقیق فشار : برای حفظ شرایط بهداشتی، فشار هوا در نواحی مختلف باید به‌طور دقیق تنظیم شود. به‌طور معمول، در ناحیه استریل باید فشار مثبت و در نواحی تمیز و انبار فشار منفی یا فشار معادل حفظ شود تا جریان هوای آلوده از نواحی دیگر وارد قسمت‌های حساس نگردد.
در نتیجه، طراحی سیستم تهویه در بخش استریل کردن تجهیزات بیمارستانی باید به‌گونه‌ای باشد که تمام فرآیندهای تمیز کردن، استریل کردن و نگهداری تجهیزات به‌طور ایمن و بهداشتی انجام شود. این سیستم باید از ورود آلودگی به نواحی حساس جلوگیری کند و شرایط بهینه را برای حفظ سلامت کارکنان و تجهیزات فراهم آورد.
۷. تهویه بخش خدمات
بخش‌های خدماتی در بیمارستان‌ها نقش مهمی در ارائه خدمات بهداشتی، رفاهی و تسهیل فرآیندهای مختلف دارند. این بخش‌ها شامل نواحی خاصی مانند محل تهیه غذاهای رژیمی، رختشویخانه، تأسیسات مکانیکی و امکانات رفاهی کارکنان می‌باشند. اگرچه این نواحی می‌توانند دارای سیستم‌های تهویه مطبوع باشند یا نباشند، اما رعایت اصول بهداشت و تأمین هوای تازه و سالم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ویژگی‌های طراحی تهویه بخش خدمات :
1. تهویه محل تهیه غذاهای رژیمی : این بخش باید از سیستم تهویه‌ای برخوردار باشد که نه تنها هوای تازه را تأمین کند، بلکه امکان تخلیه بخارات، بوی غذا و سایر آلودگی‌ها را نیز فراهم آورد. تأمین هوای تازه در این محیط اهمیت زیادی دارد تا فرآیند طبخ غذاهای سالم و بهداشتی به درستی انجام شود.
2. تهویه رختشویخانه : در رختشویخانه بیمارستان‌ها، لباس‌ها و ملحفه‌ها پس از شستشو باید خشک و ضدعفونی شوند. این بخش‌ها نیاز به سیستم تهویه‌ای دارند که بتواند رطوبت زیاد، بخارات آب و آلودگی‌ها را به‌طور مؤثر تخلیه کند. علاوه بر این، باید هوای تازه به این فضا وارد شود تا شرایط بهداشتی حفظ گردد و از تجمع بوی نامطبوع جلوگیری شود.
3. تهویه تأسیسات مکانیکی : تأسیسات مکانیکی در بیمارستان‌ها مانند پمپ‌ها، دیگ‌های بخار، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، به‌طور معمول تولید گرما و گازهای آلوده می‌کنند. بنابراین، تهویه مناسب این فضاها ضروری است تا از تجمع گرما، گازهای سمی و آلودگی جلوگیری شده و محیطی سالم و ایمن برای کارکنان فراهم گردد.
4. تهویه امکانات رفاهی کارکنان : این نواحی شامل اتاق‌های استراحت، سرویس‌های بهداشتی و آشپزخانه‌های کارکنان می‌شود. تهویه مناسب برای این فضاها به‌ویژه در زمان‌هایی که تعداد زیادی از کارکنان در این بخش‌ها حضور دارند ضروری است. همچنین، باید هوای تازه به‌طور مؤثر به این قسمت‌ها وارد شود و دمای هوای آنها تحت کنترل باشد تا شرایط راحتی و آسایش برای کارکنان فراهم گردد.
نکات کلیدی :
• سیستم‌های تهویه با هوای تازه : در تمامی بخش‌های خدماتی، تأمین هوای تازه و تصفیه‌شده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این هوای تازه باید به‌طور مؤثر وارد بخش‌ها شود و از تجمع آلودگی‌های محیطی جلوگیری گردد.
• سیستم‌های تهویه با کنترل دما و رطوبت : تهویه این بخش‌ها نه تنها باید به تخلیه هوا و آلودگی‌ها بپردازد بلکه باید دمای هوا و رطوبت آنها را نیز در محدوده مناسب نگه دارد تا شرایط بهداشتی و آسایشی حفظ گردد.
• سیستم‌های چندگانه : به‌منظور بهره‌برداری بهینه از سیستم تهویه، باید علاوه بر سیستم تخلیه هوا، از سیستم‌های تغذیه هوا نیز استفاده کرد تا هوا به‌طور پیوسته و بدون آلودگی وارد فضای بخش‌های خدماتی شود.
۸. تهویه بخش آزمایشگاه
در آزمایشگاه‌های بیمارستانی، تأمین هوای مناسب برای آسایش و ایمنی تکنسین‌ها و کارکنان از اهمیت بالایی برخوردار است. عواملی مانند دود، بخار، بوهای شیمیایی و حرارت تولید شده توسط تجهیزات، نیاز به یک سیستم تهویه کارآمد را در این فضاها ایجاد می‌کنند. طراحی و انتخاب سیستم تهویه مطبوع برای آزمایشگاه‌ها باید به‌گونه‌ای انجام شود که ایمنی و راحتی محیطی را به همراه کارایی اقتصادی و عملی بهینه فراهم کند.
ویژگی‌ها و نکات کلیدی در طراحی تهویه آزمایشگاه :
1. تأمین هوای تازه و تخلیه آلاینده‌ها : یکی از مسائل اصلی در آزمایشگاه‌ها، تخلیه آلاینده‌ها مانند بخارات شیمیایی، دود و بوها است. در چنین شرایطی، سیستم تهویه باید قادر باشد به‌طور مؤثر هوای آلوده را از فضا خارج کرده و هوای تازه و تصفیه‌شده را وارد کند. برای این کار، مقدار هوای تازه مورد نیاز باید دقیقاً با نیاز هودهای آزمایشگاهی هماهنگ شود.
2. هماهنگی با سیستم هودها : هنگامی که میزان هوای تازه مورد نیاز در آزمایشگاه تقریباً برابر با میزان هوای تازه مورد نیاز هودها باشد، می‌توان از سیستم تخلیه هودها برای خارج کردن تمام هوای تازه تغذیه‌شده به آزمایشگاه استفاده کرد. در مواردی که میزان تخلیه هوای هودها بیشتر از میزان هوای تازه وارد شده به آزمایشگاه باشد، نیاز به تأمین هوای اضافی برای جبران این کمبود وجود دارد.
3. استفاده از سیستم‌های VAV (Variable Air Volume) : سیستم‌های VAV برای تنظیم جریان هوا در آزمایشگاه‌ها به‌طور مؤثر عمل کرده‌اند. این سیستم‌ها امکان کنترل دقیق میزان هوا را بسته به نیازهای مختلف آزمایشگاه فراهم می‌کنند. استفاده از سیستم VAV به‌ویژه در فضاهایی که نیاز به تنظیم دقیق هوای تازه و تخلیه آلاینده‌ها دارند، کارآمد است و می‌تواند در بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز مؤثر باشد.
4. دقت در کنترل دما و رطوبت : علاوه بر تهویه مناسب، حفظ دما و رطوبت در محدوده‌های مناسب برای تجهیزات حساس و آزمایشات علمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شرایط به‌ویژه در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و تشخیص بسیار حیاتی است و نیاز به سیستم‌های تهویه‌ای دقیق برای حفظ ثبات محیطی دارد.
طراحی و پیاده‌سازی سیستم تهویه در آزمایشگاه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر ایمنی، آسایش و کارایی بالا را برای کارکنان فراهم آورد. انتخاب مناسب‌ترین سیستم تهویه بسته به نوع آزمایشگاه، تجهیزات مورد استفاده و میزان آلاینده‌ها باید با دقت انجام شود تا علاوه بر حفظ ایمنی، هزینه‌ها و مصرف انرژی نیز به حداقل برسد.
مهمترین دستگاه‌های مورد نیاز برای سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع بخش‌های مختلف بیمارستان
در طراحی و اجرای سیستم تهویه مطبوع بیمارستان‌ها، نیازهای اساسی برای تأمین شرایط مطلوب و ایمن برای بیماران و کارکنان باید در نظر گرفته شود. چهار نیاز اصلی در این زمینه عبارتند از :
1. تنظیم دقیق و مستقل دمای بخش‌های مختلف
بیمارستان‌ها دارای بخش‌های مختلفی هستند که هر یک به شرایط دمایی خاص خود نیاز دارند. از جمله بخش‌هایی که نیاز به تنظیم دقیق دما دارند می‌توان به اتاق‌های عمل، بخش‌های مراقبت‌های ویژه، آزمایشگاه‌ها و اتاق‌های بیماران اشاره کرد. برای تأمین این نیاز، استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع با قابلیت تنظیم دما و ترموستات‌های خودکار برای هر بخش از بیمارستان ضروری است. این سیستم‌ها باید قادر باشند دما را به‌طور دقیق و مطابق با استانداردهای خاص هر بخش تنظیم کنند.
2. تنظیم دقیق رطوبت در بخش‌های مختلف
رطوبت نیز از عوامل مهم در کنترل شرایط محیطی بیمارستان است. برخی بخش‌ها مانند اتاق‌های جراحی و واحدهای مراقبت‌های ویژه نیاز به حفظ رطوبت در محدوده خاصی دارند تا از ایجاد عفونت‌ها و مشکلات تنفسی جلوگیری شود. سیستم‌های تهویه مطبوع با کنترل رطوبت (یا رطوبت‌سازها و رطوبت‌گیرها) باید برای تنظیم و نگهداری رطوبت در بازه‌ای که برای هر بخش مناسب است، در نظر گرفته شوند.
3. ورود و خروج هوا از نقاط صحیح هر بخش با سرعت و جهت کنترل‌شده
جریان هوای مناسب در بیمارستان‌ها برای کاهش خطر انتقال آلودگی و ایجاد شرایط بهداشتی ضروری است. سیستم‌های تهویه با جریان هوای متناسب به‌گونه‌ای که هوای تازه وارد و هوای آلوده از بخش‌های مختلف خارج شود، باید به‌طور دقیق طراحی و نصب شوند. این سیستم‌ها باید قادر باشند سرعت جریان هوا را بر اساس نیاز بخش‌ها تنظیم کرده و مسیرهای ورودی و خروجی هوا را به‌طور مؤثر کنترل کنند.
4. فیلتر کردن هوای تازه ورودی و نیز هوای در گردش به مؤثرترین شکل ممکن
هوای ورودی به بیمارستان باید از نظر بهداشتی تصفیه شود تا از ورود میکروب‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها جلوگیری شود. به همین دلیل استفاده از فیلترهای هوای پیشرفته مانند فیلترهای HEPA (فیلترهای ذرات هوا با کارایی بالا) برای فیلتر کردن هوای تازه و هوای در گردش در سیستم تهویه مطبوع بیمارستان‌ها ضروری است. این فیلترها باید به‌طور مرتب تعویض شده و بازده آنها بررسی گردد تا از کارایی بهینه سیستم اطمینان حاصل شود.
دستگاه‌های اصلی مورد استفاده در سیستم‌های تهویه مطبوع بیمارستان
• چیلرهای تراکمی برای سرمایش هوای بیمارستان و تأمین تهویه مناسب.
• بویلرها برای تأمین گرمایش آب به منظور تأمین گرمایش فضاهای مختلف بیمارستان.
• فن‌کویل‌ها یا هواسازها برای توزیع هوای سرد و گرم در بخش‌های مختلف بیمارستان.
• سیستم‌های فیلتر هوا از جمله فیلترهای HEPA و ULPA برای تصفیه هوا.
• رطوبت‌سازها و رطوبت‌گیرها برای تنظیم رطوبت در فضاهای حساس مانند اتاق‌های جراحی و ICU.
• سیستم‌های VAV (Variable Air Volume) برای تنظیم حجم هوا و ایجاد شرایط متغیر برای بخش‌های مختلف.
با طراحی و انتخاب دستگاه‌های مناسب، می‌توان سیستم تهویه مطبوع بیمارستان را به گونه‌ای اجرا کرد که ضمن حفظ شرایط بهداشتی، آسایش و ایمنی بیماران و کارکنان را تأمین کند.
برای دستیابی به چهار فاکتور مهم در سیستم تهویه مطبوع بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، استفاده از مجموعه‌ای از دستگاه‌ها ضروری است. این دستگاه‌ها به‌طور مؤثر شرایط دما، رطوبت، جریان هوا و کیفیت هوای داخل ساختمان را تنظیم می‌کنند. در ادامه، مهمترین دستگاه‌های مورد استفاده در این سیستم‌ها به شرح زیر هستند :
1. دستگاه چیلر
چیلرها به عنوان دستگاه‌های سردکننده آب، وظیفه کاهش دمای آب و ارسال آن به واحدهای خنک‌کننده هوا در داخل ساختمان را بر عهده دارند. این دستگاه‌ها معمولاً از طریق تبادل حرارتی آب سرد را به سیستم تهویه مطبوع انتقال می‌دهند و در فصول گرم سال برای ایجاد شرایط آسایش در محیط‌های درمانی و بیمارستانی استفاده می‌شوند.
2. دستگاه بویلر
بویلرها به عنوان دستگاه‌های گرم‌کننده آب (یا تولید بخار آب)، وظیفه گرمایش آب را به‌منظور ارسال آن به واحدهای گرمایشی داخل ساختمان انجام می‌دهند. بویلرها با تأمین آب گرم به سیستم‌های گرمایشی مانند رادیاتورها، هواسازها و فن کویل‌ها کمک می‌کنند تا دمای محیط‌های مختلف بیمارستان را در فصول سرد تنظیم کنند.
3. دستگاه هواساز هایژنیک (هواساز بهداشتی)
هواسازهای بهداشتی یا هایژنیک، واحدهایی هستند که هم به عنوان دستگاه‌های خنک‌کننده و هم گرم‌کننده هوا عمل می‌کنند. این دستگاه‌ها هوای ورودی را از طریق آب سرد و گرم ارسالی از چیلرها و بویلرها تنظیم می‌کنند. علاوه بر تنظیم دما، هواسازهای بهداشتی قادر به تنظیم رطوبت هوا و تصفیه هوای ورودی از آلودگی‌ها از طریق فیلترهای HEPA، ULPA و سایر فیلترهای پیشرفته هستند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که هوا در بخش‌های حساس بیمارستانی مانند اتاق‌های جراحی و بخش‌های مراقبت‌های ویژه، کاملاً بهداشتی و سالم باشد.
4. دستگاه‌های فن کویل
فن کویل‌ها به‌عنوان واحدهای خنک‌کننده و گرم‌کننده موضعی، در اتاق‌ها و سالن‌ها نصب می‌شوند و با استفاده از آب سرد یا گرم، دما را به‌صورت محلی تنظیم می‌کنند. این دستگاه‌ها قادرند هوای اطراف خود را تصفیه کنند و در حالت خنک‌کننده، رطوبت هوا را نیز کاهش دهند. فن کویل‌ها در اتاق‌های بیمارستانی نقش مهمی در بهبود آسایش بیماران و کارکنان دارند.
5. فن‌های خارج کننده هوا
فن‌های خروجی به‌منظور تخلیه هوای آلوده از داخل ساختمان به بیرون از آن به‌کار می‌روند. این فن‌ها با ایجاد فشار منفی و مکش، هوای آلوده و آلودگی‌ها را از داخل بخش‌ها خارج می‌کنند و به این ترتیب شرایط بهداشتی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را بهبود می‌بخشند. استفاده از فن‌های مناسب برای تخلیه هوای آلوده به ویژه در بخش‌های حساس و ایزوله ضروری است.
استفاده از این دستگاه‌ها در ترکیب با هم باعث می‌شود که سیستم تهویه مطبوع بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، به‌طور مؤثر و با دقت بالا، نیازهای اساسی در زمینه دما، رطوبت، کیفیت هوا و جریان هوای مناسب را تأمین کند.
نتیجه‌گیری
طراحی و پیاده‌سازی سیستم تهویه مطبوع در بیمارستان‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که نه تنها آسایش و راحتی برای بیماران و کارکنان فراهم آورد، بلکه شرایط بهداشتی و ایمنی را در برابر آلودگی‌ها و بیماری‌های مسری نیز حفظ کند. استفاده از دستگاه‌های پیشرفته مانند چیلرها، بویلرها، هواسازهای بهداشتی و سیستم‌های فیلتر هوای HEPA در هر بخش از بیمارستان ضروری است. به‌ویژه در بخش‌های حساس مانند اتاق‌های ایزوله، آزمایشگاه‌ها و بخش‌های استریل کردن تجهیزات، سیستم تهویه باید به دقت کنترل شده و از هرگونه آلودگی جلوگیری کند تا سلامت و ایمنی تمامی افراد در محیط بیمارستان حفظ شود.